Op twee jaar tijd hebben in totaal zes performers de deur achter zich dicht getrokken van het dansgezelschap Troubleyn van regisseur en artiest Jan Fabre. Ze namen die beslissing nadat ze direct betrokken waren bij gevallen van seksueel overschrijdend gedrag of ertegen protesteerden – gevallen waar nu vaak naar verwezen wordt als ‘#metoo’. De betrokkenen brengen hun verhaal naar buiten in een open brief verspreid door het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen. Jan Fabre en Troubleyn zelf ontkennen de feiten. “Er is een duidelijke grens die we bij Troubleyn stellen: alles moet gebeuren met wederzijdse toestemming en respect.” zo klinkt het.
Duidelijk is dat Fabre met zijn performers een hard psychologisch spel speelt. “Fabres wisselende houdingen en grillige gedrag hebben het zelfvertrouwen en de zelfwaarde van vele werknemers geen goed gedaan. Velen van ons moesten na hun vertrek bij het gezelschap psychologische hulp zoeken, en hebben onze ervaringen beschreven als traumatische littekens op ons zijn. Eén performer vatte het zo samen: ‘Hij noemt ons “krijgers van de schoonheid”, maar uiteindelijk voel je je vooral een geslagen hond.’ zo staat in de open brief.
Volgens de betrokkenen blijkt uit hun verzamelde ervaringen en getuigenissen dat er duidelijke patronen opvallen aan Fabres gedrag. Zo openbaren getuigenissen van acht verschillende performers dat Fabre er een blijvende semi-geheime fotopraktijk op nahoudt. Voor die ‘zijprojecten’ inviteert hij geregeld performers bij hem thuis ‘om beeldende kunst te maken’, maar dat blijkt dan uit te draaien op een gelegenheid om de performer seksueel te benaderen.
Eén performer gaf deze beschrijving: ‘Toen ik na de fotoshoot zijn verdere toenaderingen had afgewezen, voelde ik me vreselijk, ik was van streek. Fabre begreep dat niet en zei me dat ik er geen big deal van moest maken. Ik wilde hem het geld teruggeven, maar hij weigerde. Hij zei me dat hij veel meer verdiende met de verkoop van die foto’s, dus dat het geld mijn aandeel was. Hij vroeg me of ik het wilde teruggeven omdat ik me een ‘hoer’ voelde. Een week later nodigde hij me uit voor een chique diner en bood hij me een solo aan. In de weken daarop bleef hij me bellen op abnormale tijdstippen, met de opdracht om sexy ondergoed en hoge hakken te kopen voor verdere fotoshoots. Ik weigerde, maar naar mijn gevoel betaalde ik daar wel een prijs voor. Lastige episodes volgden.’
“Hoe kunnen we nog twee of drie jaar afwachten voor onze stemmen gehoord worden, terwijl we nieuwe collega’s ongeïnformeerd laten over wat er in het verleden is gebeurd? Wij kunnen niet langer stilzwijgend staan toekijken op hoe steeds meer collega’s ontslag nemen, terwijl Troubleyn de redenen achter hun beslissing verdraait en verduistert.” zo besluiten ze.
Reactie Troubleyn
“Het is geen geheim dat Jan een uitgesproken karakter heeft en direct kan overkomen als regisseur. Dat betekent echter niet dat er ook sprake is van seksueel overschrijdend gedrag.” zo zegt het theatergezelschap in een reactie. “We vragen en krijgen als gezelschap veel van onze vrouwelijke én mannelijke acteurs en dansers, waardoor we hoogstaand en radicaal theater kunnen maken. Tijdens een artistiek proces kom je soms op gevoelig terrein: wat wel kan voor de ene acteur of danser, kan niet voor de andere. Er is echter wel een duidelijke grens die we bij Troubleyn stellen: alles moet gebeuren met wederzijdse toestemming en respect. Wij dwingen niemand om bepaalde zaken te doen die voor hem of haar als grensoverschrijdend worden ervaren.”
Reactie Sven Gatz
Uit een eerdere analyse blijkt dat één op de vier cultuurwerkers vroeg of laat geconfronteerd wordt met grensoverschrijdend gedrag. In een reactie zegt Vlaams cultuurminister Sven Gatz (Open VLD) dat zijn administratie de feiten ernstig neemt en de zaak zal onderzoeken. Daarop kan de sociale inspectie en het parket optreden. Gatz kan de zaak evalueren in functie van toekomstige subsidies.
UPDATE – reactie Jan Fabre
Jan Fabre reageert in een mededeling “aangeslagen” op de aantijgingen van twintig (ex-)medewerkers en stagiairs over #MeToo-praktijken. “Ik weet van mezelf dat ik direct kan overkomen als regisseur”, zegt hij. “Het is nooit mijn bedoeling geweest om mensen psychologisch of seksueel te intimideren of te kwetsen. Dames die beweren dat ik een grens overschreden heb, roep ik op om beroep te doen op de beschikbare procedures. Ik zal mijn volledige medewerking verlenen.”
Het voorbije seizoen was er wel één melding van een van de dansers. “Die weigerde helaas beroep te doen op zowel de interne als externe procedure”, klinkt het. “Het gezelschap heeft er alles aan gedaan om deze melding op een open en objectieve manier te bespreken, waarop de dame in kwestie nooit is willen ingaan.” Troubleyn zegt te beschikken over een vertrouwenspersoon en een informele en formele procedure voor dit soort zaken. Troubleyn belooft wel ten volle mee te werken aan een eventueel officieel onderzoek, zoals aangekondigd door Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz (Open Vld).
Dat Jan Fabre veel vergt van zijn performers mag blijken uit onderstaande video van een workshop bij Troubleyn.
https://vimeo.com/193521482
