De Oostendenaar Frank Monstrey investeert momenteel 125 miljoen euro in een luxe golf project in Tervuren. Voor een Britse rechtbank moest hij vorig jaar bewijzen dat de aandelen die hij aanhield in de Kazachse oliegroep Nostrum wel degelijk zijn eigendom waren en niet die van Mukhtar Ablyazov. Deze Kazachse oligarch beroofde de BTA Bank voor 5 miljard dollar waarop hij het hazenpad koos naar Londen. “Een epische bankroof” zo zei een Britse rechter daarover. Door BTA gedagvaard voor de rechtbank verkoos Monstrey zijn aandelen voor een ongekend bedrag te verkopen aan BTA en getuige te worden in de zaak tegen Ablyazov. Maar wie is die Mukhtar Ablyazov? Dit is zijn verhaal.
Mukhtar Ablyazov werd in 1963 geboren in een kleine stad in Kazachstan nabij de grens met Rusland. Hij groeide op in een tijd van wetteloosheid waarbij het hele Russische imperium aan het instorten was. Dat proces legde immense fortuinen bloot die tot dan toe bedekt waren onder het communistische deken. Ablyazov liet zijn studies voor nucleair ingenieur voor wat ze waren en stortte zich op het wilde Westerse kapitalisme. Hij werd invoerder van computers en verdiende al snel veel geld. Zo veel dat hij in het oog kwam van de politieke machthebbers van Kazachstan. In 1998 werd hij minister van Energie, een post die hij een jaar later al verliet om een eigen politieke partij op te richten. Ondertussen slaagde hij er in 50 % binnen te halen van de vroegere staatsbank BTA.
Voor de Kazachse president Nazarbayev steeg de ster van Ablyazov iets te snel. In 2002 wordt hij opgepakt en in de gevangenis gegooid wegens machtsmisbruik als minister. Een jaar later mag hij het gevangeniskamp verlaten. Hij heeft zijn lesje geleerd en laat de politiek voorlopig links liggen. Hij wijdt zich volledig aan de BTA Bank. In 2005 komt Yerzhan Tatishev, zijn 50 % partner in de bank, om bij een jachtongeval. Ablyazov slaagt er daarop in alle aandelen van de bank te verwerven. “Geen toeval, zo verklaart de huurmoordenaar Muratkhan Tokhmadiyev later voor een rechtbank in de Kazachse hoofdstad Almati, Ablyazov vroeg mij enkele maanden daarvoor om Tatishev neer te leggen, gecamoufleerd als een jachtongeval, iets wat ik weigerde, maar zo gebeurde het dus.” Een verhaal dat zoals zo veel verhalen in Kazachstan nooit echt officieel werd geverifieerd. (Lees verder onder de foto)
Met BTA Bank zette Ablyazov tientallen ingewikkelde offshore structuren op waarmee hij fondsen uit de bank haalde en op eigen verborgen rekeningen parkeerde om later via investeringen wit te wassen. Wanneer de bank in 2009 dreigde te kapseizen wegens te leeg geroofd, vluchtte Ablyazov naar Londen. President Nazarbayev liet de BTA Bank terug nationaliseren en gaf de opdracht alle ontvreemde activa te recupereren. In de herfst van 2010 drong de Britse privé-detective Trefor Williams het huis binnen van een schoonbroer van Ablyazov en vond er 25 dozen met documenten en een harde schijf over BTA. Volgens Williams was dit de grootste witwas zaak die ooit werd opgezet. De speurders van BTA stelden daarbij dat de aandelen die Frank Monstrey aanhield in de oliegroep Nostrum via de holdings Claremont op het eiland Man onderdeel waren van die structuur. Iets wat Monstrey ontkent maar voor de Britse rechtbank ook moest bewijzen. Monstrey verkoos daarop zijn aandelen voor een ongekend bedrag te verkopen aan BTA en getuige te worden in de zaak tegen Ablyazov.
Volgens sommige bronnen roofde Ablyazov 10 miljard dollar uit BTA. Britse rechtbanken konden zich vinden in claims tegen de man voor in totaal 5 miljard dollar. In 2012 keerde het geluk van Ablyazov definitief. Een rechtbank vond hem schuldig aan meineed. De Kazach loog tegen de rechtbank over 34 miljoen pond aan bezittingen die hij had in en om Londen en waarvan hij de eigendom verborgen hield. Daarbij een ‘mansion’ gelegen aan Bishops Avenue, gekend als de Londense ‘billionaires row’, de thuisbasis van talrijke Russische en Oost-Europese oligarchen. Het verdict was hard: 22 maanden effectieve gevangenis. Waarop Ablyazov met zijn gezin wijselijk het hazenpad koos. Met vervalste paspoorten van de Centraal Afrikaanse Republiek ging het richting Frankrijk waar hij bij zijn aankomst prompt werd opgepakt en opgesloten in de gevangenis. Pas drie jaar later zou de hoogste Franse rechtbank hem terug op vrije voeten zetten. De man zou nu verblijven in een riante villa in Zuid-Frankrijk, bewaakt door een eigen privé-militie. (Lees verder onder de foto)
Voor Nikolay Varenko, vice-voorzitter van BTA Bank, was de veroordeling in Londen duidelijk: “Dit vonnis moet een signaal zijn voor de associés van mr. Ablyazov dat de volle kracht van de wet zal worden uitgeoefend om er voor te zorgen dat de beslissingen van de rechtbank worden uitgevoerd.” Is het deze waarschuwing die Frank Monstrey heeft gehoord? We weten het niet. Aangezien hij als getuige is opgeroepen mag hij geen commentaar geven, zo luidt het.
Ondertussen lopen in het dossier van Ablyazov de privé-detectives, lobbyisten, dure advocaten en would be NGO’s elkaar voor de voeten. Ablyazov profileert zich nu als de belangrijkste politieke opponent van president Nazarbayev. Uitlevering aan Rusland of Kazachstan zou gelijk staan met zijn fysieke likwidatie, zeggen zijn advocaten.
Hoe is een land als Kazachstan zo kunnen eindigen? Het is deze vraag die Tom Burgis, onderzoeksjournalist van de Financial Times, stelde aan Yevgeny Zhovtis, één van de oudste mensenrechtenverdedigers van Kazachstan. “Dat is een vraag voor het Westen.”, antwoordde die, “Wat doen zij met hun instellingen en hun politici? Onze corrupte elite heeft zichzelf niet gecorrumpeerd.”
Morgen in deel 3 stellen we u voor aan Botagoz Jardemalie, één van de betere advocaten van Mukhtar Ablyazov, die ook in België actief was.
